Hai người trong ống khói

 HAI NGƯỜI TRONG ỐNG KHÓI

Thập niên 20 thế kỷ XX ở New York có một chàng trai trẻ tìm đến một giáo sĩ đạo Do Thái và nói rằng chàng muốn tìm hiểu về kinh Talmud.

- Con biết tiếng Aramaic không?

- Không ạ.

- Thế tiếng Hebrew?

- Không ạ.

- Thế hồi nhỏ đã học Torah chưa?

- Dạ chưa. Nhưng thầy yên tâm. Con đã tốt nghiệp khoa triết Đại học Berkeley và đã bảo vệ luận án về logic của triết học Socrates. Nhưng bây giờ con muốn bổ túc phần còn thiếu trong kiến thức của mình nên con muốn tìm hiểu thêm về kinh Talmud.

- Con chưa sẵn sàng để học Talmud đâu – giáo sĩ nói – đấy là quyển sách sâu sắc nhất trong số những gì do con người viết ra. Nhưng nếu con cứ năn nỉ thì ta sẽ kiểm tra logic của con, nếu được thì ta đồng ý dạy con.

Chàng trai trẻ đồng ý và giáo sĩ bắt đầu.

- Hai người đi trong một đường ống dẫn khói. Một người bước ra với gương mặt sạch còn người kia – mặt dính đầy nhọ. Ai trong số họ sẽ đi rửa mặt?

Chàng trai trẻ ngạc nhiên.

- Đây là câu kiểm tra logic ư?!

Vị giáo sĩ gật đầu.

- Tất nhiên là người mặt dính đầy nhọ sẽ đi rửa mặt.

- Không đúng. Con hãy nghĩ cho thật logic mà xem: người mặt dính đầy nhọ sẽ nhìn vào người có khuôn mặt sạch và nghĩ rằng mặt của mình cũng sạch như thế. Còn người mặt sạch nhìn sang người mặt dính đầy nhọ sẽ nghĩ rằng mặt của mình cũng thế nên vội vàng đi rửa mặt.

- Láu cá thật! Chàng trai tỏ vẻ khâm phục và đề nghị một câu kiểm tra nữa.

- Được thôi. Hai người đi trong một đường ống dẫn khói. Một người bước ra với gương mặt sạch còn người kia – mặt dính đầy nhọ. Ai trong số họ sẽ đi rửa mặt?

- Thì vừa trả xong đấy thôi ạ - người có gương mặt sạch.

- Không đúng. Cả hai người đều đi rửa mặt. Con hãy nghĩ xem: người mặt sạch sẽ nhìn sang người mặt bẩn và nghĩ rằng mặt của mình cũng bẩn. Còn người mặt bẩn thấy người kia đi rửa mặt thì sẽ hiểu rằng mặt của mình bẩn nên cũng đi rửa mặt.

- Thế mà con không nghĩ đến! Quả thật con đã sai về logic. Hãy ra cho con một câu kiểm tra nữa đi ạ.

- Nhất trí thôi. Hai người đi trong một đường ống dẫn khói. Một người bước ra với gương mặt sạch còn người kia – mặt dính đầy nhọ. Ai trong số họ sẽ đi rửa mặt?

- Thì… Cả hai người cùng đi rửa mặt.

- Không đúng. Không ai đi rửa mặt cả. Con hãy nghĩ cho thật logic xem: người mặt bẩn nhìn sang người mặt sạch và không đi rửa mặt. Còn người mặt sạch thấy người mặt bẩn không đi rửa mặt sẽ hiểu rằng mặt của mình sạch nên không đi rửa mặt.

Chàng trai cảm thấy thất vọng hoàn toàn.

- Nhưng mà con có thể học Talmud được. Thầy hãy hỏi con điều gì khác đi.

- Thôi được. Hai người đi trong một đường ống dẫn khói. Một người bước ra với gương mặt sạch còn người kia – mặt dính đầy nhọ. Ai trong số họ sẽ đi rửa mặt?

- Ôi, lạy Chúa! Không ai đi rửa mặt cả!!!

- Không đúng. Bây giờ thì con đã hiểu rằng kiến thức logic của triết học Socrates còn chưa đủ để mà học kinh Talmud. Con hãy nghĩ lại mà xem: làm gì có chuyện hai người cùng đi trong một đường ống dẫn khói ấy mà một người dính đầy nhọ còn người kia thì không?! Bởi vì đây là một câu hỏi vô nghĩa ngay từ đầu, nếu con mất thời gian để đi trả lời những câu hỏi vô nghĩa thì toàn bộ câu trả lời của con sẽ là vô nghĩa vậy.

Truyền thống Do Thái không phủ nhận tư duy trìu tượng về nguyên tắc. Các nhà thông thái có gắng dự tính tất cả mọi tình huống đã được kinh Talmud xem xét đến, đôi khi những tình huống này có ít khả năng xảy ra. Nhưng tự thân vấn đề đem ra nghiên cứu phải có ý nghĩa cụ thể và điểm tựa vững vàng trong đời sống thực tế.