Tristan và Iđơn

TRISTAN VÀ IĐƠN

Ngày xửa ngày xưa, cái thuở mà những Hiệp sĩ của Hội bàn tròn từng làm nên những chiến công vang dội, có ông vua tên là Rivalen, chúa tể của Vương quốc Lyonesse. Ông đã từng rất nhiều lần giúp đỡ cho vua Mark, người cai trị Vương quốc Cornwall láng giềng. Cùng nhau, họ trở thành một sức mạnh không kẻ thù nào có thể chiến thắng nổi. Để củng cố mối tình thâm giữa hai Vương quốc, vua Mark đã gả chị gái của mình, người đẹp Blanchefleur cho Rivalen. Vua Rivalen và người vợ trẻ này yêu nhau thắm thiết, họ cùng chờ đợi ngày sinh của đứa con đầu lòng.

Cung điện Kanoel của nhà vua nằm ngay bên bờ biển. Người đẹp Blanchefleur, qua ô cửa sổ nhìn những con sóng vỗ vào vách đá, xa xa, sau màn sương là xứ Ailen. Ông vua của xứ này là một vị tướng oai hùng và nổi tiếng là người không hề có lòng thương xót một ai.

Thế rồi, vào một hôm xấu trời, dưới màn sương mờ, những đội quân của Ailen tiến vào Vương quốc Cornwall. Vua Rivalen vội vàng cùng với đội quân của mình ra trận. Suốt đêm, Hoàng hậu Blanchefleur đứng trên tháp của cung điện nhìn ra phía biển, thấy những đám cháy của những con thuyền. Và rồi buổi bình minh, người ta mang về tin vui: rằng quân thù đã bị đánh tan. Và tiếp đó là một tin buồn: rằng vua Rivalen đã từ trần.

Cũng chính trong cái ngày đau buồn, Hoàng hậu Blanchefleur đã sinh hạ đứa con đầu lòng. Tất cả mọi người đều lấy làm vui mừng khi đứa bé vừa sinh, còn trong hoàng cung tràn ngập tiếng khóc và nức nở.

– Ôi con trai của mẹ! – Hoàng hậu khẽ nấc lên – mẹ sinh con ra trong một ngày buồn và mẹ đặt tên cho con là Tristan.

Hoàng hậu muốn đặt tên con như vậy, bởi vì “Tristan” có nghĩa là “thời khắc buồn”. Thế rồi Hoàng hậu nghiêng mái đầu xuống vai và chết.

Tất cả thân bằng quyến thuộc của nhà vua Rivalen đã nhóm họp và quyết định giao cho tướng Governal, một người thân cận của nhà vua đã tử trận sẽ giáo dục đứa bé. Governal dạy cho cậu bé Tristan tất cả mọi thứ, những gì mà ông thông thạo: cách sử dụng đao khiên và gươm giáo một cách hiệu quả nhất, săn hươu nai và lợn rừng. Ông cũng dạy cho cậu bé cách thuần dưỡng ngựa hoang, điều khiển những con thuyền trong bão táp, mà quan trọng nhất, là ông dạy cho Tristan trở thành một người tốt và trung thành, có lòng xót thương những ai bị làm nhục và những kẻ khốn cùng.

Khi Governal nhận thấy rằng đã dạy hết tất cả cho học trò của mình thì hai thầy trò cất bước lên đường, vượt biển sang nước Pháp. Ở nơi này, Tristan hiểu biết được nhiều về những phong tục của miền đất mới. Cậu bé học cách hát và chơi đàn ở những ca sĩ và nhạc công nổi tiếng.

Khi Tristan tròn mười hai tuổi thì chàng nhận được tin rằng, cậu của chàng, vua Mark đang gặp một tai họa lớn. Đội quân thiện chiến của Ailen đang bao vây cung điện Tintagel của ông. Ngay trong ngày hôm đó Tristan cùng Governal lên thuyền hướng về Cornwall. Sau bảy ngày trên biển con thuyền của họ đã đến gần bờ đá, nơi có cung điện Tintagel. Cung điện này được xây từ những tấm đá to lớn và có màu xanh.

- Người ta kể rằng cung điện này do những người khổng lồ xây dựng nên – Governal nói với Tristan – nhưng mắt con tỏ hơn, hãy nhìn xem có những gì ở gần bờ đá?

Khi đó, Tristan nhìn thấy những chiếc thuyền chiến của Ailen. Trên một con thuyền to nhất có cánh buồm màu đỏ thẫm. 

Tristan và Governal buộc phải dừng lại từ xa ngoài vịnh biển rồi bơi vào bờ, lên ngựa và phóng nhanh về cung điện của vua Mark. 

Vua Mark vô cùng vui mừng được gặp đứa cháu. Ông thấy rằng cháu ông là chàng trai có thân hình cân đối và ngời vẻ đẹp. Đôi mắt của Tristan có những màu khác nhau: một mắt có màu vàng và mắt kia có màu xanh, giống như mẹ của chàng, Hoàng hậu Blanchefleur.

- Cháu có biết không, cậu đang gặp một tai họa lớn. Đã ba năm nay, cậu vẫn nộp cống cho vua Ailen – vua Mark nói với Tristan. – Năm thứ nhất cậu nộp ba trăm pound đồng đen, năm thứ hai cậu nộp ba trăm pound bạc ròng, năm thứ ba cậu nộp ba trăm pound vàng ròng. Thế rồi sau đó vị vua tham lam đòi cậu phải nộp ba trăm chàng trai và ba trăm cô gái để bắt họ làm nô lệ. Cậu đã không thể làm việc đó và cậu từ chối. Thế là ông ta phái đến đây một đội chiến thuyền và dọa rằng sẽ dìm Vương quốc của cậu trong biển lửa. Mà chỉ huy đội chiến thuyền này là một hiệp sĩ lừng danh có tên là Morholt, hắn là em trai của Hoàng hậu Ailen.

Nói xong, vua Mark đứng lặng im. Lúc này đội quân của Morholt đang tiến về phía cung điện Tintagel. Tiếng gươm giáo khua vang. Vua Mark vội vàng cùng với những hiệp sĩ của mình xung trận, theo sau họ là từng đoàn những đội binh. Họ xông lên để bảo vệ đất đai quê hương và những con cháu của mình. Tristan cũng ra trận nhưng chàng chỉ có một chiếc rìu vì chàng chưa được đứng vào hàng ngũ của các hiệp sĩ nên chưa được phép mang gươm ra trận.

Suốt ba ngày mặt trời lên rồi lặn mà chẳng có bên nào giành được chiến thắng. Và đến lúc người ta hiểu ra rằng chỉ có bằng cách đánh tay đôi, một chọi một mới mong quyết định được bên nào thua, bên nào thắng.

Viên sứ truyền lệnh của Ailen bước ra giữa cánh đồng. Ông ta thổi vào chiếc kèn vàng ba lần và nói:

- Ai trong số các người, những hiệp sĩ của Cornwall sẽ đấu với Morholt của Ailen? Ai sẽ đấu tay đôi với ông?

Khi viên sứ truyền lệnh đã im thì trong số các hiệp sĩ của vua Mark không một ai dám lên tiếng. Người ta chỉ nghe những tiếng xì xào: không ai có thể thắng được Morholt. Xem kìa, hắn ta thật mạnh mẽ và dữ dằn vô cùng khi xung trận.

Tristan đỏ mặt vì xấu hổ và giận dữ.

- Ôi, tại sao ta không là hiệp sĩ! Giá như ta là hiệp sĩ thì ta sẽ thách đấu với Morholt. Cậu thân yêu của cháu, cậu cho cháu được thách đấu với hắn ta!..

- Cháu còn trẻ và chưa có kinh nghiệm gì, sao cháu lại muốn thử sức với một đối thủ như Morholt, bởi đây sẽ là trận đánh đầu tiên của cháu.

- Cháu thà chết cũng còn hơn là chịu nhục!

Cuối cùng vua Mark đồng ý với yêu cầu của Tristan.

- Cháu hãy hành động như sự dũng cảm của mình sai khiến.

Và ngay ở đây, trên bãi chiến trường này, người ta đã kết nạp chàng vào hàng ngũ các hiệp sĩ. Tristan quì một đầu gối xuống đất còn vua Mark lập tức khoác gươm vào vai và đeo vào bàn tay chàng đôi găng tay sắt. Tristan tháo vứt đôi găng tay sắt của mình xuống đất, trước mặt viên sứ truyền lệnh của Ailen.

Việc đã quyết định xong, theo phong tục từ xưa: trận đấu tay đôi phải diễn ra ở cách xa những đồng đội của mình, trên một hòn đảo vắng để không bị ai làm ảnh hưởng.

Thế là hai chiếc thuyền lá vội vàng phóng về đảo Thánh Samson. Ngọn gió thổi vào những cánh buồm: màu trắng của Tristan, còn cánh buồm trên thuyền của Morolt có màu đỏ thẫm. Khi họ vừa đến, Morolt buộc chiếc thuyền của mình vào bờ đá rồi dùng chân đẩy mạnh chiếc thuyền của Tristan ra xa. Đằng nào thì cũng chỉ còn một kẻ còn sống để trở về.

Mọi người dân của Vương quốc Cornwall chờ đợi trong âu lo, không biết được điều gì sẽ xảy ra. Thời gian sao trôi quá chậm. Nhưng rồi từ nơi xa thẳm người ta đã thấy một chiếc thuyền lá đang quay về. Ôi, trời đất ơi! Cánh buồm màu đỏ thẫm của Morolt!

Tristan cảm thấy ngạc nhiên. Tại sao trên bờ không có ai mừng vui hoan hỉ? Tại sao không thổi kèn lên chứ? Chẳng lẽ không phải chàng đang mang tự do về cho Vương quốc Cornwall?

Tristan đã quên mất một điều rằng chàng đang trở về trên chiếc thuyền của Morolt. Chỉ khi đến gần tất cả mới nhận ra Tristan. Chàng giơ trên đầu mình hai thanh gươm: một của Morolt và một của mình, nhuốm đầy máu và phía mũi bị mẻ một mảnh. Mảnh vỡ này nằm lại trong hộp sọ của Morolt đã bị giết chết.

- Tristan! Tristan – tiếng hô vang kéo dài khắp thung lũng. Từ bốn phía mọi người dân đổ về để đón chào người chiến thắng. Các chàng trai tung hô chàng, các cô gái rắc hoa lên người chàng, tiếng chuông khắp bốn phía vang lên. Vua Mark ôm chặt Tristan vào lòng:

- Cháu đã cứu cho Vương quốc của ta, ta sẽ mãi mãi cám ơn cháu!

Nhưng chẳng phải ai ai cũng đều làm như vậy. Công tước Andret ganh tỵ với Tristan. Andret cũng là người bà con với vua Mark và chưa bao giờ nghi ngờ rằng mình sẽ là người thừa kế vua Mark vì ông không có con nối dõi. Còn bây giờ thì chắc chắn vua Mark sẽ chọn Tristan là người thừa kế. Andret bèn gọi về phía mình những vị quan trong triều vốn nổi tiếng là những kẻ gian tham, bợ đỡ và xu nịnh: Guenelon, Gondoïne, Denoalen – họ đều là những vị quan cận thần của vua Mark và biết bao người khác cũng là những kẻ ganh tỵ với Tristan. Andret nói với họ rằng:

- Các vị hãy coi chừng, tai họa sẽ đổ xuống đầu các vị nếu như vua Mark chọn Tristan làm người thừa kế, hắn ta đang say sưa với chiến thắng của mình. Hắn đã ghé tai vua Mark thì thầm: “Những hiệp sĩ của ngài thật hèn nhát và đáng thương, không một ai dám nhận lời thách đấu của Morlt”.

Và Andret đã đạt được cái điều mong muốn. Các vị quan kia đều nhất trí với Andret rằng sẽ tìm mọi cách để ngăn cản Tristan trở thành người thừa kế.

Một hôm họ đến gặp vua Mark và nói với ông:

- Thưa bệ hạ, ngài vẫn còn trẻ. Hãy cưới cho mình một người vợ để người ấy sinh cho ngài người thừa kế. Còn nếu không thì chúng tôi sẽ không còn phụng sự cho ngài nữa. Chúng tôi không bao giờ chấp nhận Tristan làm người thừa kế của ngài.

Vua Mark hiểu rằng những kẻ này ganh tỵ và ngang bướng nhưng sinh chuyện với họ thì cũng là điều không nên

- Cậu hãy nghe theo lời khuyên của họ đi – Tristan đề nghị - cậu hãy cưới vợ đi để cho không ai nghĩ rằng cháu phụng sự cho cậu là vì tham lam hoặc háo danh.

Thế rồi vua Mark cũng nghĩ ra một chuyện. Một lần ông nhìn thấy những con chim én làm tổ trên mái nhà. Ông để ý thấy có một con chim cắp một sợi tóc vàng và ông nói với đứa cháu.

- Tristan, cháu hãy nhìn xem. Những con chim én đang làm tổ, một con mang về mẩu đất, con kia lại mang về sợi tóc vàng. Sợi tóc vàng lấp lánh như tia sáng mặt trời. Từ phương trời nào mà nó mang được sợi tóc vàng về đây. Các người hãy đi tìm về đây cho ta một nàng công chúa có mái tóc vàng thì ta sẽ lấy nàng làm vợ, còn nếu không thì không bao giờ có chuyện đó.

Vua Mark tuyên bố với các vị quan như vậy và họ phản đối:

- Tâu bệ hạ, ngài chớ lừa dối chúng tôi! Biết tìm ở đâu ra một người như vậy?
Thì khi đó, Tristan lại đề nghị:

- Cậu hãy cho cháu lên đường ra biển. Cháu cũng chẳng có đòi hỏi gì cả nhưng cháu sẽ mang về Vương quốc Cornwall một công chúa có mái tóc vàng. Cháu thề với hương hồn mẹ cháu: cháu sẽ tìm cho cậu một người như vậy hoặc sẽ không quay về làm người còn sống. Cháu sẽ chứng minh tình yêu và lòng chung thủy của mình với cậu.

- Cháu nghĩ gì vậy, Tristan? Cháu nghĩ là cậu muốn điều đó chăng?

Vua Mark không bằng lòng, nhưng cuối cùng thấy đứa cháu quyết tâm nên ông nhân nhượng. Ông ra lệnh chuẩn bị một con thuyền lớn cùng với mười hiệp sĩ danh giá sẽ hộ tống Tristan. Cùng đi theo chàng có cả con ngựa yêu quí của ông. Tristan cũng không quên mang theo những món quà quí giá cho cô dâu: nhẫn và dây chuyền vàng, lụa, gấm và da thú rừng. Và thế là con thuyền lên đường đi về chốn xa xăm, về những xứ sở mà chưa ai biết trước, cứ theo ngọn gió và sóng nước.  

Khi họ lần đầu cập bến vào một vùng đất, Tristan vào vai một nhà buôn và tìm đến cung điện của ông vua của xứ này. Vừa hỏi chuyện buôn bán vừa cố gắng tìm hiểu xem nhà vua có cô công chúa tóc vàng hay không. Khi biết được rằng không – nhà vua chỉ có cô công chúa tóc đen thì chàng lại tiếp bước lên đường.

Ngọn gió lại thổi căng cánh buồn, con thuyền lại cập bờ bến mới. Lần này Tristan vào vai một ca sĩ lãng du. Chàng cầm đàn lên và cất tiếng hát. Dân chúng ở đây ngạc nhiên:

- Một giọng hát tuyệt trần! Có phải chàng đến đây từ xứ sở thần tiên…

Thế rồi họ dẫn chàng đến cung điện nhà vua. Khi nhìn thấy cô công chúa có mái tóc đen chàng liền xin phép và lại tìm đường ra biển.

Chàng đã đi qua nhiều xứ sở nhưng chưa có kết quả gì. Một hôm con thuyền gặp bão, cơn gió mạnh đã làm gãy cột buồm và cuốn phăng cánh buồm xuống biển. Đến khi trời sáng, con thuyền bị sóng đánh giạt vào bờ. Tristan nghĩ bụng: đây là xứ sở định mệnh chăng? Liệu có phải ở đây có cô công chúa có mái tóc vàng?

Lần này Tristan vào vai một kẻ hành hương. Chàng giấu con ngựa chiến và vũ khí bên một cánh rừng, cầm cây gậy cất bước hành hương trên một vùng đất mà chàng chưa từng biết. Có điều gì đó không ổn ở khắp mọi phía. Mùi hôi thối nồng nặc khắp nơi. Một cụ già ôm bình nước vừa đi vừa đảo mắt nhìn quanh bốn phía.

- Chào cụ, sao cụ vừa đi vừa đảo mắt nhìn ngó – Tristan hỏi – cụ sợ điều gì thế?

- Rõ cậu là người từ nơi xa đến đây nên không biết gì về điều tai họa của chúng tôi. Cách đây chưa lâu có một con rồng khát máu xuất hiện ở xứ này, nó đã ăn thịt biết bao chàng trai và cô gái. Cứ mỗi ngày nó lại đòi hỏi những người mới. Rất nhiều hiệp sĩ ở đây đã chiến đấu với con rồng này và tất cả đều đã chết hết rồi. Hãy chạy trốn đi cho mau và hãy thông báo cho tất cả rằng “tai họa đã đến với xứ Ailen! Và rằng ai chiến thắng được con rồng thì sẽ được nhà vua gả cho cô công chúa xinh đẹp có mái tóc vàng”.  

Ailen – đấy là quê hương của Morolt! Thế mà cơn bão đã đưa chàng cập bến Ailen. Giá như ở đây người ta biết được rằng chàng là Tristan thì sẽ không còn đường quay trở lại. Nhưng chàng đã hứa với vua Mark là bằng mọi giá sẽ tìm được cho ông cô công chúa có mái tóc vàng.

Tristan hỏi cụ già nơi con rồng khát máu đang ngự trị rồi vội vàng quay lại lấy vũ khí và ngồi lên ngựa phóng về phía con rồng.

Bỗng từ phía sau ngọn đồi vang lên một tiếng kêu khủng khiếp. Càng đến gần càng nghe thấy rùng rợn hơn. Hóa ra là con rồng ở trên đồi – một hình thù quái gỡ và khủng khiếp. Cái miệng của nó thổi ra lửa và khói. Trên trán có hai chiếc sừng, đôi tai dài hơn tai voi rừng, móng vuốt của nó sắc hơn móng vuốt của sư tử, đôi cánh màu đen sì xòe trên mặt đất, còn cái đuôi của nó khi đập thì làm cho vách đá cũng rung rinh. Toàn thân của nó bao phủ bởi một lớp vảy sừng như là áo giáp. Với lớp vảy như thế thì gươm hoặc giáo mác đều không xuyên thủng được.

Tristan hiểu được điều này. Và chàng còn hiểu thêm một điều: cần phải phóng ngọn giáo thẳng vào cái mồm đang há rộng của nó – chỉ khi đó mới đâm được vào tim. Người lính vào trận cần có sự khôn ngoan không hề ít hơn là lòng dũng cảm. 

Tristan nấp sau những bụi cây cháy và chờ đợi. Khi con rồng đến gần, hơi nóng và mùi hôi thối của nó bao trùm lấy người chàng. Ngay lập tức Tristan thúc ngựa, lấy khiên che mình và đột ngột xuất hiện trước con rồng. Con quái vật như lặng đi vì sự ngạc nhiên và nó há mồm thật to. Tristan liền phóng chính xác ngọn giáo vào mồm nó và ngọn giáo phóng thẳng vào tim. Con quái vật run lên rồi nằm vật xuống đất. Cây cối hết thảy đều rung rinh, những con thú thét gầm, chim chóc cũng hét lên. Con quái vật trước khi chết còn kịp giơ móng vuốt gạt đứt chân con ngựa và làm rách áo giáp của Tristan.

Khi Tristan nhận thấy rằng con quái vật đã chết liền đem cắt lưỡi của nó rồi đeo vào ngực của mình. Nhưng tai họa cho chàng, lưỡi của con rồng có nọc độc. Nọc độc này ngấm vào và chàng cảm thấy một cơn đau khủng khiếp. Chàng lê bước đến bên bờ suối, cúi đầu xuống mặt nước nhưng sau đó không thể đứng dậy được, đành nằm lăn vào những cây sậy bên bờ suối. Thân thể của chàng đen thẫm lại, đôi mắt không còn thấy gì. Chàng thở rất khó nhọc.

Xa xa từ phía bên kia ngọn đồi có một vị quan trong triều đã quan sát khi Tristan chiến đấu với con quái vật. Vị quan này vốn nổi tiếng là một kẻ hèn nhát, xu nịnh và thích khoe khoang. Cứ mỗi buổi sáng hắn ta lại xênh xang chuẩn bị binh khí để đi chiến đấu với con rồng, còn những người trong cung lại ca ngợi lòng dũng cảm của hắn ta và cười mỉm. Mỗi buổi chiều, hắn trở về và báo với mọi người rằng con quái vật đã chui vào trong hang nên không làm gì được nó.

Nhà vua Ailen mỉm cười khi nghe những lời khoe khoang của vị quan nọ, hoàng hậu cũng cười vang, còn nàng công chúa Iđơn có mái tóc vàng thì nhăn mặt. Quả thật, nếu đem dâng hết tất cả vàng bạc châu báu của Ailen cho vị quan này thì hắn cũng không dám đến gần con rồng khi nó còn sống. Nhưng khi đã thấy, đã biết là nó đã chết thì hắn ta dũng cảm bước đến dùng gươm cắt đầu của con rồng treo lên yên ngựa. Sau đó, hắn đi tìm Tristan, “Ôi, hạnh phúc thay, nó đã chết!”. Vị quan này nghĩ rằng Tristan đã chết nên vội vàng quay về cung điện của nhà vua. Khắp mọi nơi, những đám đông vây lấy viên quan này.

- Các người ngạc nhiên cái gì? – viên quan hỏi mọi người – Hôm nay con rồng vừa bò ra khỏi hang, ta liền bước tới dùng gươm chặt ngay đầu nó chỉ bằng một nhát.

Nghe thấy điều này, công chúa Iđơn vô cùng đau khổ đến gặp Hoàng hậu.

- Con sẽ không bao giờ làm vợ của kẻ hèn nhát và xu nịnh này đâu! – nàng nói với Hoàng hậu – con không tin rằng hắn giết được con rồng, ngay cả bóng của mình hắn cũng sợ, nói gì đến quái vật kia. Hắn đang giành lấy vinh quang của một ai đó. Mẹ ơi, con lạy mẹ, hãy cùng với con đi ra chỗ con rồng bị giết chết kia! Chắc là con rồng bị giết bởi một người dũng cảm nào đó và bây giờ đang bị thương nằm ở đâu đó. Ta sẽ tìm cho ra người này. Ta sẽ cứu người này nếu như còn có thể.

- Mẹ đồng ý với con, con gái ạ - Hoàng hậu trả lời.

Hoàng hậu Ailen vốn nổi tiếng là người biết cách làm ra thứ thuốc chữa lành vết thương từ cây cỏ, nhiều người gọi bà là người có phép tiên. Hoàng hậu lấy một lọ thuốc mang theo mình. Hai mẹ con âm thầm ra khỏi cung điện bằng cửa sau. Trời đã bắt đầu tối nhưng mái tóc vàng của Iđơn tỏa sáng còn hơn cả ngọn đèn.   

Họ đã đến ngọn đồi nơi con quái vật không đầu nằm đó, máu của nó đang chảy thành dòng, còn kề bên là một con ngựa đã chết và tấm khiên cháy sém. Một điều dễ nhận ra là con quái vật bị giết bởi một hiệp sĩ dũng mãnh nào đó.

- Viên quan kia chưa bao giờ có con ngựa như con ngựa này và tấm khiên như tấm khiên này – công chúa Iđơn kinh ngạc kêu lên – kẻ lừa dối khốn nạn kia. Ô, đâu đây có tiếng thở gấp?

Iđơn chạy xuống bờ suối và thấy ngay chiếc cựa giày mạ vàng lấp lánh. Nàng rẽ cây bước đến, nhìn thấy người đã chiến thắng con rồng. Nàng cởi áo giáp rách nát và mũ khỏi người Tristan. Hoàng hậu rót mấy giọt thuốc vào vết thương và Tristan bắt đầu cựa quậy.

Hoàng hậu cho gọi người ra để mang Tristan về cung điện. Tristan bị ngấm thuốc độc từ lưỡi của con rồng và bị thương vì móng vuốt của nó. Công chúa Iđơn cũng học được cách chế biến thuốc từ mẹ đã chăm sóc cho chàng. Iđơn đắp những tấm băng tẩm thuốc lên ngực, lên mặt chàng. Mười ngày, mười đêm không được chạm lên đó. Sang ngày thứ mười một, khi gỡ ra thì mọi vết thương đều lành lặn mà không để lại vết sẹo nào.

Mười ngày công chúa Iđơn vất vả chăm sóc chàng, lo lắng và chờ đợi ở cái người mà nàng sẽ lấy làm chồng của mình. Mười ngày Tristan mệt mỏi trong bóng tối. Và hạn kỳ đã tới. Iđơn gỡ những tấm băng khỏi người Tristan. Chàng mở mắt và thấy trước mặt mình nàng công chúa có mái tóc vàng. Chưa bao giờ chàng nhìn thấy một vẻ đẹp tuyệt vời như thế. Tristan bắt đầu trò chuyện với Iđơn nhưng không nói tên của mình. “Chàng hiệp sĩ tuyệt vời, chàng đẹp trai và dũng cảm – Iđơn nghĩ bụng – nhưng tại vì sao chàng u ám buồn? Có điều gì chàng không hài lòng với vẻ đẹp của mình chăng?”

Và Iđơn bỗng sực nhớ! Nàng ra lệnh cho người đầy tớ mang ra cây gươm của chàng hiệp sĩ. Iđơn nhìn cây gươm bị mẻ một miếng phía đằng mũi. Dường như có ai đó đang dùng gươm đâm thẳng vào tim mình. Một phút hồi tâm, nàng lấy từ trong một chiếc hộp của mình mảnh vỡ của một cây gươm. Mảnh vỡ này được lấy ra từ hộp sọ của cậu Morolt đã chết. Đem ghép lại thì y hệt – chính xác trăm phần trăm. Đây chính là Tristan, kẻ đã giết chết người cậu yêu quí của nàng. Đấy là điều tại vì sao chàng đã giấu tên.

Iđơn thấy tối sầm trong đôi mắt của mình. Nàng giận dữ đứng lên từ chiếc ghế bành. Không, ta không thể không trả thù cho cậu của mình.

Tristan ngủ say sau đó. Chàng không biết rằng có một tai họa đang treo lơ lửng trên đầu chàng. Iđơn bước vào phòng, tiến đến gần Tristan và giơ thanh gươm lên. Nhưng trong cái khoảnh khắc này, Tristan bỗng mở mắt. Chàng thấy thanh gươm nhưng chàng không nhìn thanh gươm mà nhìn gương mặt tuyệt đẹp của Iđơn. Công chúa hạ thanh gươm xuống và lặng lẽ bước ra khỏi phòng.  

- Nàng đã hiểu ra điều bí mật và nàng căm thù ta – Tristan buồn bã nghĩ thầm – Nàng sẽ không đi cùng ta về Vương quốc Cornwall. Ta phải chạy trốn khỏi nơi này.

Nhưng Hoàng hậu không biết điều gì đã xảy ra, đã đề nghị Tristan.

- Này chàng hiệp sĩ, con gái của ta có mái tóc vàng mê cậu lắm đấy. Chàng hãy cứu nó. Nó thà chết cũng còn hơn là làm vợ viên quan kia. Chàng hãy vạch trần điều dối trá với nhà vua, trước sự có mặt của tất cả các hiệp sĩ. Khi đó nhà vua sẽ đồng ý cho chàng cưới Iđơn làm vợ. Chỉ có chàng hiệp sĩ dũng cảm xứng đáng làm chồng của nó.

- Dạ thưa Hoàng hậu! – Tristan trả lời – Iđơn sẽ trở thành vợ của một hiệp sĩ dũng cảm. Nhưng không phải người này – Tristan lấy tay chỉ vào mình – mà là vợ của vua Mark, tôi xin giữ lời thề nguyện. Iđơn sẽ trở thành Hoàng hậu của Vương quốc Cornwall và tôi, dù chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nàng từ xa.

Nhà vua Ailen cho tổ chức một buổi lễ long trọng với sự có mặt của tất cả quan khách trong triều. Ngài muốn giữ lời hứa của mình: sẽ gả công chúa cho viên quan – người đã chiến thắng được con quái vật.

Trong gian phòng trang trọng, nhà vua và Hoàng hậu ngồi trên ngai vàng. Bên phải là nàng công chúa Iđơn còn bên trái là viên quan nọ. Còn Tristan ngồi lặng lẽ giữa đám đông. Sau đó nhà vua ra hiệu, viên quan nọ bước lên nói những lời:

- Tâu bệ hạ, chính tôi là người đã giết chết con quái vật. Đây là cái đầu của nó. Liệu có hiệp sĩ nào có thể làm được điều này. Giờ đến lúc mà ngài thực hiện điều đã hứa! Hãy cho phép tôi cưới công chúa làm vợ.

Công chúa Iđơn đứng lên:

- Tôi xin thề - nàng nói – thật vô liêm sỉ cho kẻ đòi thưởng công cho cái việc mà người khác thực hiện. Ông đã mua tôi bằng cái giá rẻ mạt, bằng cái đầu của con rồng đã chết. Nhưng ông không phải là người giết nó. Mọi người hãy mở cái miệng của con rồng ra mà xem, trong cái miệng này không có lưỡi.

- Chính tôi đã giết con rồng, thưa bệ hạ - Tristan đứng lên nói – đây là cái lưỡi của con rồng. Xin bệ hạ tự xem xét: ai là người nói sự thật, ai là kẻ lừa dối.

- Xin hãy nghe ta nói đây – Hoàng hậu lên tiếng và sau đó đã kể lại tất cả những gì mà bà đã thấy và đã biết.

Ngay lúc đó, cánh cửa lớn mở toang, mười hiệp sĩ của Tristan bước vào phòng và họ mang theo tất cả những món quà tặng đặt dưới chân nàng công chúa có mái tóc vàng. 

Khi đó nhà vua Ailen hỏi:

- Ngươi là ai hở chàng hiệp sĩ cao thượng, người đã không tiếc cuộc đời của mình? Ngươi là ai mà đã chiến thắng được quái vật? Hãy cho chúng ta biết tên, để chúng ta biết được cái người sẽ cưới con gái của mình.

Tristan trả lời:

- Tâu bệ hạ, tôi là cháu của vua Mark, Vương quốc Cornwall, tên tôi là Tristan.

Cả gian phòng bỗng ồ lên. Sao, kẻ đã giết chết Morolt? Nhưng Tristan tiếp tục:

- Dạ thưa vâng, chính tôi đã giết hiệp sĩ Morolt. Tôi đã giết ông trong một cuộc đấu trung thực. Và tôi đã chiến thắng con quái vật. Liệu quí ngài có thừa nhận điều này? Liệu quí ngài có thực hiện điều đã hứa?

Đám đông xì xào. Nhà vua trầm ngâm suy nghĩ. Tristan chờ đợi. Thế rồi nhà vua đứng lên, cả gian phòng im lặng.

- Thưa quí vị quan khách! Hiệp sĩ Tristan đã chuộc lại tội lỗi của mình. Chàng đã giải thoát tất cả chúng ta khỏi quyền lực của con rồng – nhà vua trang trọng tuyên bố - Đã đến lúc cần chấm dứt sự thù địch giữa chúng ta và Vương quốc Cornwall. Và để tỏ ra sự hòa hiếu, ta gả con gái của ta cho chàng hiệp sĩ Tristan và chấp nhận lễ vật. Còn viên quan xu nịnh và lừa dối sẽ bị đuổi khỏi Vương quốc của ta. Các người có đồng ý với ta không?

Cả gian phòng một lát xì xầm rồi hô to: “Đồng ý!”

Nhưng lúc này Tristan đứng lên tiếp tục:

- Xin quí vị chớ vội vàng, trước hết xin hãy nghe tôi nói. Một lần có con chim én mang một sợi tóc vàng về Vương quốc Cornwall. Nhà vua của chúng tôi nhìn thấy và ông mong muốn được cưới một cô gái có mái tóc vàng làm vợ. Và tôi đã hứa với nhà vua là sẽ đi tìm một nàng công chúa có mái tóc vàng, để nàng sẽ trở thành Hoàng hậu của Vương quốc Cornwall. Tôi xin phép được thay mặt cho nhà vua ngỏ lời cầu hôn với công chúa Iđơn.

Và điều gì đã xảy ra? Cả nhà vua và Hoàng hậu đều đồng ý.

Iđơn cảm thấy tối sầm lại trong đôi mắt. Người ta gả nàng không phải cho Tristan. Nàng phải làm vợ của vua Mark. Tristan đã chinh phục được nàng rồi lại rẻ rúng nàng – đem nàng trao cho người khác. Iđơn im lặng cúi đầu, không dám làm trái ý của vua cha.

Tất cả tất bị chuẩn bị cho chuyến đi. Trong khi mọi người chuẩn mọi thứ và đêm xếp lên tàu thì Hoàng hậu suốt ba ngày ba đêm không ra khỏi cung điện. Bà đang nấu hai thứ nước uống mầu nhiệm. Một – là thứ nước uống để chết ngay lập tức, đề phòng trường hợp con tàu bị cướp biển tấn công. Nếu uống nó vào thì sẽ không còn Iđơn. Hai – là thứ nước uống của tình. Trong ngày cưới, vua Mark và Iđơn sẽ uống nước này để họ sẽ yêu nhau suốt cuộc đời này cũng như sau khi đã chết.

Khi những thứ đồ uống này chuẩn bị xong, Hoàng hậu cho vào hai chiếc bình con có ghi những lời khuyên rồi trao cho Brangien – người hầu chung thủy của Iđơn. Brangien là người chưa bao giờ xa Iđơn và bây giờ cũng đi theo nàng về Vương quốc Cornwall.

Cơn gió thổi căng cánh buồm đưa con tàu ra biển lớn. Những người đưa tiến đứng trên bờ nhìn mái tóc vàng của Iđơn dập dờn trong gió. Tristan cầm lái, hướng con thuyền đi về phía Vương quốc Cornwall. Còn trong chiếc lều trong thuyền nàng công chúa tóc vàng Iđơn khóc nức nở. Nàng không phải là cô tiên nên không biết được câu niệm chú, chứ không thì nàng đã lệnh cho cơn gió dìm con thuyền có nàng xuống biển.

- Thức dậy đi Brangien – Iđơn nói với cô người hầu – Tối nay chúng ta sẽ đến Vương quốc Cornwall. Không, không bao giờ ta bước chân lên xứ đó, không hôm nay, chẳng ngày mai! Hãy đưa cho ta thứ nước uống vào để chết, Brangien.

Không hiểu sao Tristan cảm thấy buốt nhói trong tim. Chàng giao bánh lái cho người thủy thủ đầy kinh nghiệm của mình rồi hướng đi về lều của Iđơn.

- Brangien, hãy đưa cho ta bình nước chết – Iđơn nói với cô người hầu.

Tristan đã nghe thấy những lời này, liền nói vọng vào:

- Đừng, đừng, Brangien!

Tristan muốn đi vào ngay nhưng vì bối rối chàng không biết được lối vào ở đâu vì tấm màn che bùng nhùng vây lấy. Chàng liền dùng gươm rạch tấm màn gấm. Nếu như Iđơn đã uống thứ nước này thì chàng sẽ chết. Khi Tristan nhìn thấy Iđơn đang uống thứ nước chết này, chàng vội vàng giật lấy rồi uống hết ngay lập tức. 

- Anh làm gì thế, Tristan! Bây giờ thì anh cũng sẽ chết – Iđơn đau đớn kêu lên.

- Giờ thì anh không thể im lặng được nữa rồi, em yêu ạ - Tristan trả lời Iđơn – anh đã yêu em ngay từ cái nhìn đầu tiên.

- Và em cũng đã yêu anh ngay từ cái nhìn đầu tiên, Tristan. Anh hãy ôm lấy em thật chặt để cho em quên đi một điều rằng em sẽ phải chết!

Và chỉ có một mình Brangien lúc này hiểu được: không phải cái chết cho hai người mà có lẽ do ông trời đã định cho họ một thứ mà còn khủng khiếp hơn là cái chết. Brangien trong lúc hoảng hốt đã đưa nhầm cho Iđơn – không phải thứ nước uống vào để chết mà là thứ nước của tình. Brangien sợ hãi thừa nhận sai lầm của mình với Iđơn và Tristan rằng cô đã đưa cho hai người uống thứ nước kia. Và cho dù không có thứ nước của tình thì Tristan và Iđơn cũng đã yêu nhau tha thiết. Còn bây giờ thì sao? Liệu Tristan còn quyết định trao Iđơn cho người khác?

Và Tristan bắt đầu giằng xé với con tim của mình. Chàng muốn trung thành với vua Mark, chàng gọi danh dự của mình đến giúp: “Ôi, ta đang nghĩ gì thế này? Ta đang muốn gì thế này? Iđơn là nàng dâu của vua Mark, cậu ruột của ta. Ta đã thề với hương hồn của mẹ là sẽ mang công chúa có mái tóc vàng về cho cậu”. Lý trí thì hiểu được chàng, nhưng con tim thì không thể. Chàng không đủ sức để mà chiến thắng được tình yêu của mình.

Ngọn gió biển thổi căng cánh buồm dẫn con thuyền tiến nhanh vào bến. Vua Mark vô cùng sung sướng: Tristan đã trở về mang theo nàng công chúa tóc vàng. Và chàng mang về cả hòa bình với Ailen! Vua Mark liền tổ chức đám cưới với công chúa có mái tóc vàng. Nhà vua vui mừng, tất cả quan khách và dân chúng hết mực hân hoan nhưng có hai người rầu rĩ: đó là Tristan và Iđơn. Hằng đêm, Tristan không thể nào ngủ được. Còn ban ngày thì một nỗi buồn cứ vây lấy chàng. Nhìn thấy Iđơn – nhưng chàng không dám nói chuyện, muốn bước đến – nhưng không dám đến gần. Chàng sợ rằng vua Mark sẽ đoán ra tình yêu của chàng với Iđơn. Những ca sĩ, những nhạc công và những danh hài nổi tiếng nhất suốt ngày mong muốn mua vui cho Iđơn nhưng nàng công chúa tóc vàng vô cùng buồn bã. Nàng chỉ muốn một điều: được gặp Tristan và được nói chuyện với chàng.

Còn Tristan thì đã không còn đủ sức để chịu đựng nỗi đau của lòng mình đã đề nghị với vua Mark:

- Xin cậu cho phép con được lên đường. Từ ngày hòa hiếu với Ailen con không có việc gì để làm cả. Con sẽ ra đi khắp thiên hạ và sẽ lập những chiến công, giúp cho những kẻ nghèo hèn và những người bị ức hiếp.

Vua Mark không muốn đứa cháu sẽ ra đi, nhưng ông nói:

- Cậu không muốn chia tay với cháu, nhưng nếu cháu vẫn cứ khao khát những vinh quang thì cứ mặc lòng.

Thế là Tristan trở thành chàng hiệp sĩ đi rong. Chàng đi khắp nơi cùng với thầy Governal trung thành của mình. Có vô vàn những chiến công mà chàng đã lập trong quãng thời gian phiêu lãng. Một hôm Tristan đến cung điện của Vua Arthur và được phong tước hiệp sĩ của Hội bàn tròn. Người ta thường kể rằng người khổng lồ Orgilus đã từng chiến thắng rất nhiều hiệp sĩ, sau đó hắn cắt những bộ râu của những người này và làm cho mình một chiếc áo lông. Hắn từng khoe khoang rằng sẽ cắt được bộ râu của vua Arthur. Thế nhưng trong một trận đấu với Tristan, hắn bị mất chiếc áo lông và cả cái đầu.  

Tristan đã ra đi cách thật xa với Iđơn. Nhưng sự ra đi này không cứu được tình, không cứu được Tristan. Nỗi buồn nhớ cứ vây lấy chàng khắp mọi nẻo. Cả những khi đang ở giữa bao la biển cả hay khi ở giữa đại ngàn thì lòng chàng vẫn buồn nhớ Iđơn. Chàng không thể quên được nàng dù khi trong bữa tiệc rượu om sòm hay ngay cả trong trận đánh ngút trời khói lửa.

Một hôm chàng nhận được tin rằng: Hoàng hậu Iđơn lúc nào cũng buồn bã và đang héo hon. Chẳng lẽ hai người rồi sẽ chết trong ly biệt, như cây tầm gửi và cây phỉ tử bện vào nhau từ gốc đến đầu, nếu như người ta đem tách biệt chúng?

Brangien, người hầu trung thành của Iđơn nhận thấy rằng người chủ của mình sẽ chết vì ly biệt bèn phái một người đi tìm Tristan. Một hôm Tristan bí mật ghé về Vương quốc Cornwall. Nhưng chàng không biết được bằng cách nào để báo cho Hoàng hậu rằng chàng đã đến đây và làm sao để nói chuyện với nàng?

Thế rồi chàng biết rằng hàng ngày Hoàng hậu vẫn đi dạo trong một khu vườn rợp bóng. Trong khu vườn này có một con suối nhỏ chảy quanh, nước trong suốt như gương. Tristan lấy những chiếc lá cây phỉ tử rồi cẩn thận khắc lên dòng chữ. Hoàng hậu Iđơn nhìn thấy những chiếc lá trên dòng suối và trên đó có những dấu hiệu gì đó thì lấy lên xem và đọc được dòng chữ: “Chúng mình không thể sống trong biệt ly lâu hơn được nữa. Không thể anh sống mà chẳng có em, em sống mà chẳng có anh” thì hiểu rằng ai là người đã viết lên những chiếc lá.

Trong phần sâu nhất của khu vườn, nơi hầu như không có một ai qua lại, dưới bóng của những cây thông già Tristan và Iđơn đã gặp nhau. Họ vô cùng hạnh phúc vì cuối cùng rồi cũng gặp được nhau. Thế nhưng cả Governal trung thành của Tristan cũng như cô người hầu Bengien của Iđơn lại vô cùng lo lắng cho hai người. Họ chỉ sợ điều tai họa. Và quả thật, đã xảy ra điều tai họa.

Một người coi rừng để ý đến con ngựa của Tristan ẩn bên bìa rừng và sau đó phóng về cung điện Tintagel thì đã vội vàng báo cho người chủ của mình là quận công Andret. Và ngay sau đó Andret đã báo cho vua Mark.

- Ngươi là kẻ dối trá! – nhà vua kêu lên – từ lâu ta đã biết rằng ngươi là kẻ ganh tỵ với Tristan.

- Thưa bệ hạ, ngài đã quá tốt bụng và cả tin. Nhưng hôm nay ngài sẽ thấy rằng ngài đã quá tin tưởng Hoàng hậu và đứa cháu của mình. Xin bệ hạ hãy đi theo trẫm.

- Được rồi, ta sẽ đi theo nhà ngươi. Nhưng hãy nhớ rằng: nếu như ngươi vu oan họ thì với thanh kiếm này ta sẽ giết chết ngươi ngay tại chỗ.

Andret dẫn vua Mark đi theo một lối nhỏ đến những cây thông già. Vua Mark nghe ra lời của Tristan nói với Iđơn:

- Anh không thể nào sống thiếu em được lâu hơn nữa.

- Nếu như anh đã không quay về thì em sẽ chết – Iđơn trả lời.

Khi đó vua Mark ra lệnh vây bắt hai người. Nhà vua vốn là một người nhân từ và độ lượng, ông không phải vì ghen tuông mà trở nên giận dữ, mà vì ông cho rằng Tristan và Iđơn là những kẻ phản bội. Ông đã tin họ như tin chính mình, thế mà họ lừa dối ông. Mà khi ông đã nổi giận thì không ai có thể ngăn cản.

- Tại sao mày lại đi yêu Hoàng hậu Iđơn, vợ của ta? Chẳng lẽ trên đời này không còn những cô gái xinh đẹp hay sao? – vua Mark hỏi Tristan.

Nhưng chẳng lẽ có thể nói được bằng lời rằng tại vì sao lại yêu.

- Ngài không thể hiểu được điều này, thưa nhà vua – Tristan buồn bã trả lời.

Vua Mark càng trở nên giận dữ hơn nữa.

- Ngày mai các người sẽ chết – nhà vua nói với Tristan và Iđơn.

Thế rồi loan đi một tin đồn: Hoàng hậu Iđơn và hiệp sĩ Tristan sẽ bị thiêu trên đống lửa.

Dân chúng Cornwall vốn rất yêu mến Hoàng hậu có mái tóc vàng. Họ cũng yêu mến chàng hiệp sĩ Tristan, người đã từng cứu họ. Khắp mọi nơi vang lên tiếng khóc và nức nở. Còn quận công Andret thì không giấu được nụ cười mãn nguyện.

- Từ nay chỉ mình ta là người thừa kế ngai vàng!

Thế rồi buổi bình minh. Người bị đưa lên giàn thiêu đầu tiên là Tristan. Quân lính dẫn lên giàn thiêu người đã từng giải thoát cho Vương quốc Cornwall. Nước mắt Tristan chảy dài trên má. Chẳng phải vì chàng sợ cái chết mà chàng khóc vì bất lực, không thể giúp được gì cho Iđơn.

Khi Tristan bị dẫn đi ngang qua Nhà Nguyện, chàng yêu cầu những người áp giải cho phép chàng được cầu nguyện trước khi chết. Những người lính áp giải cảm thấy thương xót cho chàng hiệp sĩ cao thượng. Họ biết rằng Tristan không có vũ khí gì, Nhà Nguyện lại nằm trên vách đá dựng đứng, hướng ra phía biển, mọi cửa sổ đều đóng kín. Không ai có thể chạy khỏi nơi này. Họ cởi hết dây trói trên người và cho phép Tristan được vào cầu nguyện.

Tristan nghĩ bụng:

- Ta phải thoát khỏi nơi này và sẽ giải thoát Iđơn.  

Tristan dùng bàn tay lực lưỡng của mình giật hai tấm ván mỏng từ cửa sổ rồi cùng với nó nhảy từ vách đá xuống vực. Nhưng một cơn gió mạnh thổi vào hai tấm ván như những cánh buồm làm Tristan rơi nhẹ nhàng lên một mỏm đá. Kể từ ngày đó người ta gọi nơi này là Vách đá Nhảy của Tristan (tristan leap). Ý nghĩ đầu tiên của chàng là nghĩ về Iđơn. Chàng chạy ngay vào rừng để lấy vũ khí.

Lúc này Hoàng hậu Iđơn cũng đã bị đưa đến bên đống lửa. Một viên quan giật vương miện bằng vàng từ đầu Hoàng hậu, mái tóc của nàng buông xõa xuống bờ vai. Tiếng khóc thét, tiếng nức nở vang lên khắp nơi. Brangien dùng móng tay của mình cào lên mặt.

Nhưng bỗng nhiên vang lên những tiếng kêu lách cách của một đoàn người bị bệnh hủi.

- Tránh ra nào, tránh ra nào!

Họ chạy vào giữa đám đông. Ai cũng sợ mình chạm vào những người bệnh hủi. Dẫn đầu đoàn người này là Iven. Gương mặt anh ta méo mó đi vì căn bệnh. Anh ta căm thù tất cả mọi người vì ai ai cũng đều khỏe mạnh và vì họ hắt hủi những người bị bệnh phong.

- Thưa vua Mark, xin ngài chớ thiêu Hoàng hậu trên đống lửa. Lên đó Hoàng hậu sẽ chết rất mau, tốt nhất hãy để cho Hoàng hậu phải chết từ từ. Hãy giao Hoàng hậu cho chúng tôi. Còn kinh hoàng hơn là chết trên đống lửa.

Thế là họ lôi Hoàng hậu Iđơn đi theo mình. Họ đi rất lâu trên con đường. Tristan nhìn thấy, và chàng dễ dàng giải thoát cho Iđơn.

Hai người chạy vào một bìa rừng rồi từ đó họ đi vào một khu rừng sâu có tên là Morrois. Họ tìm cho mình một nơi trú ẩn giữa rừng sâu, nơi không có bước chân người, nơi chỉ có chim muông và thú dữ. Họ ăn chim muông, trái cây dại và uống nước nguồn. Đành phải quên đi mùi vị của bánh mì hoặc muối. Quên đi cảnh ấm áp bên lò sưởi. Ngôi lều của họ được làm từ những cành cây. Những bộ da thú làm ấm cho họ trong những buổi xấu trời. Đôi khi họ nghe thấy tiếng tù và, tiếng chó sủa và tiếng chân ngựa của những kẻ đi săn. Những lúc như thế họ lại chạy sâu vào rừng. Họ cũng giống như những con thú bị người ta săn lùng, phải sống giữa thú rừng và trong lo âu sợ hãi. Áo quần của họ rách tơi tả nhưng họ vui mỗi khi nhìn vào mắt nhau. Niềm hạnh phúc mà Iđơn chưa bao giờ có trong những ngày sống trong cung điện. Họ muốn được sống, được yêu nhau mãi mãi trong rừng Morrois.

Nhưng những ngày hạnh phúc của họ chẳng được lâu.

Một hôm vua Mark vào rừng Morrois đi săn. Nhà vua gặp một con nai rừng và đuổi theo vào sâu trong rừng rậm. Nơi đây đã không còn nghe thấy tiếng tù và, tiếng chó sủa.

Bỗng nhiên nhà vua nhìn thấy một lều con dựng bên cây sồi già. Bên trong lều, trên tấm sạp bện bằng lá khô cả Tristan và Iđơn đang say sưa ngủ.

Bây giờ ông có thể giết chết họ. Nhưng có một thanh kiếm đặt ở giữa hai người. Gương mặt sáng sủa và tĩnh lặng của những người đang ngủ. Một tia nắng chiếu vào trên gương mặt Iđơn. Hoàng hậu nấc lên và lấy tay che đôi mắt.

Vua Mark cảm thấy rằng trong lòng mình không hề nổi giận.

- Không ngẫu nhiên mà thanh kiếm đặt ở giữa hai người – vua Mark nghĩ bụng – Ta không thể giết được chúng và ta cũng không muốn.

Ông lấy một chiếc găng tay của mình che vào chỗ tia nắng lọt vào để nó không chiếu lên gương mặt của Iđơn. Rồi ông tháo chiếc nhẫn của mình đeo vào tay ngón tay nàng. Đổi thanh kiếm của Tristan bằng thanh kiếm của ông. Ông để lại cả viên ngọc lục bảo trên chuôi thanh kiếm rồi lặng lẽ lên ngựa phóng đi.

Khi Iđơn tỉnh giấc, nàng liền kêu lên:

- Ôi, chiếc nhẫn! Chiếc nhẫn của vua Mark trên tay em. Ông ta đã đến đây và không giết chết chúng mình. Ôi, vua Mark bao dung và cao thượng! Ông đã tha tội cho chúng mình.

Và cả Iđơn lẫn Tristan đều hiểu rằng giờ phút biệt ly đã đến. Một khi nhà vua còn giận dữ và trả thù thì họ có thể tự do yêu nhau. Nhưng bây giờ thì khác. Nhà vua đã tha tội cho họ, và nghĩa vụ sai khiến Tristan phải trả Iđơn về cho vua Mark. Đêm hôm đó Tristan dẫn Iđơn về cung điện.  

- Tạm biệt nhé, Iđơn! Tạm biệt tình yêu của anh! Em hãy nhớ rằng: nếu em cần đến sự giúp đỡ của anh hay chỉ đơn giản là muốn nhìn thấy anh – cho dù điều ước muốn này là khôn ngoan hay dại dột – thì anh cũng sẽ ngay lập tức có mặt, ngay lập tức anh sẽ quay về Vương quốc Cornwall.

- Tạm biệt anh nhé, Tristan! Tạm biệt tình yêu của em! Và anh cũng hãy nhớ rằng: nếu anh gọi em thì chẳng cao vút những bức tường, chẳng điều cấm đoán nào có thể ngăn cản được em ở lại Vương quốc Cornwall.

Tristan đưa ánh mắt lần cuối tiễn biệt Iđơn. Còn Iđơn trao cho chàng sợi chỉ vàng mà nàng đã kết từ những sợi tóc để chàng sẽ nhớ về những ngày hạnh phúc mà họ đã sống trong rừng Morrois.

Tristan lại cất bước lên đường phiêu lãng. Nhưng thời gian không chữa lành được nỗi buồn của chàng. Tristan nhìn xuống biển, lên sao trời nhưng chỉ thấy Iđơn. Lý trí của chàng đã không giúp chàng giữ được mình. Chàng trở thành một người điên. Chàng tự hỏi mình rồi lại tự mình trả lời: “Iđơn không yêu ta. Nếu nàng yêu ta thì đã đến giúp ta… Vì cái gì?... Vì nỗi buồn của ta? Nhưng nàng biết tìm ta ở đâu?... Ở đây, ở nơi này… Nhưng Iđơn có biết rằng ta đã chạy đi đâu?... Không, nàng không dám, nàng đã nghe theo nhà vua, nàng đã quên ta…”

Tristan chạy trốn khỏi Guvernal trung thành, chàng chạy chân trần trên tuyết trắng, vừa đi vừa gọi: “Iđơn! Iđơn!”

Những người mục phu cho chàng đồ ăn, cho chàng được sưởi ấm rồi chàng lại chạy vào rừng. Đôi khi những người mục phu đã chán nghe những lời nhảm nhí, vô nghĩa của chàng đã cười lên và đuổi chàng đi, đôi khi họ còn ném đá. Sự điên cuồng đã dẫn chàng về những bức tường xanh của cung điện Tintagel. Nhưng chỉ đến khi nhìn thấy cung điện, nơi Iđơn đang ở thì chàng hồi tỉnh lại. Chàng muốn được nhìn thấy Iđơn. Mà muốn làm được việc này cần phải cải trang bằng cách nào đấy để vào được cung điện. Chàng cải trang thành một anh hề lang thang và thay đổi dáng hình đến mức không ai còn nhận ra. Bây giờ chàng là một người kỳ quái lưng gù, bờm xờm và mặt đỏ. Những người gác cổng cho chàng vào cung điện, nghĩ rằng để anh hề sẽ mua vui cho nhà vua.

Trong gian phòng rộng được trang trí bằng những tấm thảm màu có mặt nhà vua và Hoàng hậu. Xung quang họ là những hiệp sĩ và những tài tử giai nhân. Một anh hề bước vào, vừa đi vừa đánh đàn và hát.

- Thưa nhà vua, thưa Hoàng hậu, thưa quí ông, quí bà! Quí vị có muốn nghe câu chuyện về một tình yêu đau khổ của tôi không? Tôi sẽ kể cho quí vị, cho những ai đang yêu. Quí vị hãy nghe và mỗi người sẽ thấy liệu có nỗi đau nào còn lớn hơn nỗi đau của tôi. Thần chết đang giữ lấy tôi, chưa bắt tôi đi mà cũng không cho tôi sống.

- Ai vậy, anh bạn, ai là người yêu dấu của ngươi – vua Mark mỉm cười hỏi vậy.

- Chẳng lẽ ngài không biết hở nhà vua? Tôi yêu Hoàng hậu Iđơn và đến đây để đưa nàng đi. Ngài yêu Hoàng hậu đã lâu và nàng đã đã chán ngán. Nào, ta hãy đổi cho nhau. Tôi sẽ cho nàng cô em gái của mình, người đẹp có mái tóc đen nhánh. Còn ngài sẽ trao cho tôi Iđơn có mái tóc vàng.

Nhà vua cười vang. Anh hề diễn trò rất giỏi.

- Nhưng tại vì sao, anh bạn, ngươi nghĩ rằng Hoàng hậu sẽ đi theo ngươi sao? Ngươi có một thân hình không được dễ coi cho lắm.

- Thưa nhà vua, tôi đã phải chịu đựng nhiều vì tình yêu đối với Iđơn. Tôi như một con nai chạy theo nàng trong rừng rồi rơi xuống vực. Vì nàng mà tôi buồn và đau khổ, còn nàng thì không nhận ra tôi. Xin ngài hãy ra lệnh cho nàng yêu tôi đi, hở nhà vua!

Anh hề nhảy tưng tưng, tay quay con cù và vân vê những sợi chỉ… nhà vua phá lên cười, các hiệp sĩ và các quí bà cũng cười vang. Nhưng con tim của Iđơn thì đang chết lặng.

- Được thôi, được thôi anh bạn, ta sẽ ra lệnh – nhà vua nói – Nhưng ngươi chưa cho chúng ta biết ngươi sở hữu vùng đất nào? Ngươi sẽ đưa Hoàng hậu đi đâu? Và ngươi tên gì vậy?

- Tôi tên là Tantris.

- Tantris, Tantris? Anh hề đang nói gì vậy, đang nhạo báng ta chăng, muốn nhắc cho ta nhớ đến Tristan? – Iđơn thầm nghĩ bụng. - Ôi, bệ hạ ơi, hắn ta là người say, xin bệ hạ hãy đuổi hắn đi ngay!

- Hoàng hậu chớ vội – vua Mark nói – cứ để cho anh ta diễn hề tiếp. Cũng hay đấy chứ.

Tristan biết rằng thế là Iđơn vẫn chưa nhận ra chàng nên trả lời vua:

- Thưa nhà vua, tôi không sở hữu vùng đất nào cả. Tôi không sống trên đất cũng như trên trời. Tôi sẽ đưa Hoàng hậu đi về một xứ sở xa xôi, về hòn đảo thần tiên Avalon, ở đó nàng sẽ không bao giờ cảm thấy buồn. Ở đó suốt ngày vang lên những khúc hát Breton. Tôi sẽ hát một bài trong số đó.

Thế là anh hề tiến đến gần Hoàng hậu, ngồi dưới chân nàng, ôm đàn và hát một bài hát yêu thích của Iđơn.

Nhưng lúc này cũng đã đến giờ mà nhà vua phải đi săn. Đã nghe vang lên tiếng vó ngựa và tiếng chó sủa.

Khi quan khách đã về hết, chỉ còn anh hề, Iđơn và Brangien.

- Ngươi cần gì ở ta, hở anh hề - Iđơn hỏi vậy.

- Thưa Hoàng hậu Iđơn, nàng không nhận ra ta chăng? Ta là Tristan.

- Không phải, không giọng nói, chẳng trò đùa, không dáng vẻ, không có gì làm cho ta nhớ đến Tristan.

- Có thể nàng không nhận ra gương mặt của ta, giọng nói của ta, nhưng chẳng lẽ nàng không nghe ra điều gì mà con tim ta đang gióng lên trong lồng ngực?

Bỗng nhiên con chó của Iđơn chạy vào. Nó nhảy vào lòng Tristan làm cho chàng suýt ngã vật xuống. Kể từ ngày chàng đi phiêu lãng nó vẫn buồn nhớ người chủ của mình.

- Hoàng hậu hãy xem kìa, con chó vẫn nhận ra người chủ - Tristan buồn bã nói. 

Nhưng lúc này thì Iđơn đã ngả vào ngực Tristan. Chàng rửa sạch khuôn mặt, đứng thẳng và trở lại thân hình, gương mặt dễ thương như ngày trước. Họ chưa kịp kể cho nhau nghe hết những gì đã xảy ra, thì Brangien đã vội vàng lên tiếng:

- Mọi người có nghe tiếng tù và đang thổi không? Đấy là vua Mark đi săn đang trở về. Xin chàng hãy chạy đi!

Iđơn kêu lên trong đau đớn:

- Ôi tình yêu, tình nghiệt ngã quá chừng! Tình chỉ ban cho một chút vui mừng để rồi suốt đời đau khổ.

Tristan phản đối:

- Đừng, em ạ, đừng nguyền rủa tình yêu. Một giây lát của tình còn đáng giá hơn cả vạn kiếp trôi đi trong bóng đêm mà thiếu ánh sáng của nó. Vĩnh biệt em, vĩnh biệt em mãi mãi!

Tristan lại cất bước ra đi, chàng đi tìm một cái chết trong trận đánh nhưng chưa bao giờ gặp được một đối thủ xứng tầm. Tin đồn trong cung điện của vua Arthur rằng Tristan xuất sắc hơn tất cả các hiệp sĩ của Hội bàn tròn bằng những chiến công của mình. Tin này đến tai quận công Andret và một mối thù xưa giờ trở nên dữ dội hơn bao giờ hết. Andret đang đỡ đầu cho viên quan, người mà ngày trước bị đuổi khỏi Ailen. Cả hai bàn chuyện hãm hại Tristan.

Một hôm Andret tổ chức chắn đường Tristan để cho viên quan nọ từ phía sau đến phóng một mũi giáo có tẩm thuốc độc vào lưng chàng. Tristan không chết, nhưng thuốc độc đã ngấm vào người.

Guvernal đưa Tristan về cung điện Kanoel rồi cho gọi rất nhiều thầy thuốc chữa cho chàng nhưng không một ai chữa được. Tristan hiểu rằng đã đến lúc mình phải chết. Chỉ còn Iđơn là có thể cứu được chàng. Mà nếu không thì dù chỉ được nhìn thấy nàng trước khi chết. Một lần cuối cùng.

Theo yêu cầu của Tristan, một nhà điêu khắc đã tạc một bức tượng của Iđơn. Rất giống, nhưng bức tượng vô tri càng làm cho lòng chàng thêm đau đớn. Chàng đề nghị Guvernal đi tìm Iđơn về cho chàng.

- Xin hãy sửa soạn hai cánh buồm: một màu đen và một màu trắng. Nếu trên con thuyền trở về có Iđơn thì hãy căng buồm màu trắng, còn nếu không có Iđơn: màu đen.

Guvernal vội vàng chuẩn bị thuyền để đi về Vương quốc Cornwall.

- Thưa Hoàng hậu – Guvernal nài nỉ Iđơn – hiệp sĩ Tristan của tôi sắp chết. Hoàng hậu có nhớ chàng đã chịu đựng biết bao đau khổ vì tình yêu đối với nàng. Chỉ có nàng là có thể cứu được Tristan. Xin Hoàng hậu hãy cứu chàng.

- Cuộc đời của chàng là cuộc đời của ta – Iđơn trả lời – cái chết của chàng cũng là cái chết của ta. Nếu vua Mark không cho ta đi thì ta sẽ chết.

Bangien vội vàng chạy đi tìm vua Mark. Nàng quì xuống dưới chân nhà vua và thừa nhận:

- Xin nhà vua hãy giết con, do nhầm lẫn con đã đưa cho Iđơn và Tristan uống thứ nước uống của tình. Hai người đã uống thứ nước này và không bao giờ họ có thể rời bỏ được nhau. Và Bangien đã kể hết tất cả những gì đã từng xảy ra cho vua Mark nghe.

- Nghĩa là đứa cháu của ta đã không hề có lỗi và Hoàng hậu cũng không hề có lỗi. Tất cả chỉ vì thứ nước của tình yêu! Giờ thì ta đã hiểu ra tất cả.

Nói rồi nhà vua vội vàng chạy đi tìm Iđơn.

- Ta cho phép nàng đến với Tristan. Hãy vội vàng để có thể còn kịp cứu được cho nó. Từ nay nàng cứ việc hành động theo ý nàng.

Cánh buồm trên chiếc thuyền có màu trắng hơn cả đôi cánh thiên nga. Iđơn cầu nguyện cho ngọn gió thổi mạnh hơn. Một phút bây giờ đối với nàng dài hơn cả một năm. Nàng đã mang theo lọ thuốc. Chỉ cần sao cho kịp!

Tristan đang đuối sức dần dần. Chàng đã không thể ngẩng đầu lên. Người đã từng chiến thắng con quái vật và người khổng lồ giờ không còn đủ sức để nắm chặt bàn tay mình. Chàng gọi hết người này đến người khác đi hỏi người gác trên ngọn tháp liệu đã nhìn thấy cánh buồm trên biển chưa và nó có màu gì.

Nhưng viên quan bị vua Ailen đuổi kia vẫn nuôi ý nghĩ trả thù Tristan. Hắn ta đổi tên và tìm đến cung điện Kanoel làm một người lính trong đội quân canh ngôi tháp. Chính trong ngày mà con thuyền sắp cập bến Kanoel, hắn được cử làm người gác trên tháp.

- Này, anh lính gác – một người được Tristan sai đi hỏi tin nói – cậu đã nhìn thấy chiếc thuyền buồm chưa?

- Thấy rồi, thấy rồi – tên quan nọ trả lời.

- Cánh buồm có màu gì vậy?

- Màu đen, đen như đêm tối.

Người này mang tin về báo cho Tristan. Tristan thở dài, chàng quay mặt vào tường khẽ thì thầm: “Iđơn, tình yêu của anh!” rồi chết.

Con thuyền cập bến Kanoel, người bước xuống đầu tiên là Iđơn. Nàng chạy vội vàng qua những người đang khóc nức nở nhưng không hỏi han gì một ai cả. Nhìn thấy Tristan đã chết, nàng nói những lời như với người đang sống.

- Tại sao anh không chờ em hở Tristan bội ước? Chỉ cần một giờ là em có thể chữa lành cho anh, thế mà. Iđơn của anh vẫn còn sống đây nhưng cách anh chỉ một bước chân. Nàng nằm xuống bên Tristan, ép đôi môi vào môi chàng, thở ra thật sâu, và chết.

Tin buồn loan đi khắp nơi, đến tận những xứ sở xa xôi. Không còn ai buộc tội Tristan và Iđơn. Những ai chưa một lần biết đến tình yêu thì đổ lỗi cho thứ nước uống kỳ diệu. Còn ai đã từng nếm trải tình yêu trong đời thì bật khóc và không gì có thể an ủi nổi. Người ta tiếc thương cho chàng hiệp sĩ Tristan của Hội bàn tròn. Người ta cũng biết rằng ai đã giết chết Tristan, bởi vì sự phản bội thì không gì che dấu nổi. Hiệp sĩ Lancelot đã cho gọi quận công Andret đấu kiếm và giết chết hắn ta. Còn Guvernal trung thành của Tristan đi tìm viên quan độc ác. Như con thú bị truy lùng đang ẩn nấp trong hang, viên quan nọ chạy đi trốn vào một ngôi lều tồi tàn nhưng Guvernal đã tìm ra và giết chết hắn bằng ngọn giáo. Tất cả những kẻ phản bội đều bị trừng trị một cách đích đáng.

         Nhưng tình yêu của Tristan và Iđơn đã không chết cùng với cuộc đời của họ. Vua Mark ra lệnh làm hai quan tài – một bằng đá Canxedon cho Iđơn và một bằng đá Beryl cho Tristan rồi chôn hai người gần nhau trong một nghĩa địa. Ở giữa hai ngôi mộ là một Nhà Nguyện được xây cao. Và người ta thấy có một phép nhiệm màu.

Trên mộ của Tristan mọc lên một bụi mận gai, nở hoa và ngát hương. Nhưng ngọn cây không phải đi lên hướng mặt trời, mà leo quanh Nhà Nguyện, rồi xuyên vào trong mộ của Iđơn để hai người không bao giờ xa cách.

Những người dân nhìn thấy cảnh này đã báo cho vua Mark. Ba lần nhà vua ra lệnh cắt bụi mận gai nhưng cả ba lần, hễ vừa cắt đi thì mấy ngày sau cây đã mọc lại như cũ. Khi đã hiểu ra điều kỳ diệu này, nhà vua cấm không ai được cắt nó.

Vua Mark muốn Guvernal và Bangien ở lại trong triều đình của mình nhưng họ không muốn. Guvernal sau đó trở thành nhà vua của Vương quốc Lyonesse, mà đáng lẽ Tristan sẽ là người thừa kế, còn Bangien trở thành vợ của Guvernal, Hoàng hậu của Vương quốc Lyonesse.  

Câu chuyện về Tristan và Iđơn (tiếng Anh: Tristan and Iseult; tiếng Pháp: Tristan et Iseut; tiếng Đức: Tristan und Isolde; tiếng Việt đọc là Tờ-ri-xtăng và I-đơn) có rất nhiều phiên bản với nhiều thể loại khác nhau gồm tiểu thuyết, thơ, kịch bản phim, nhạc kịch ôpêra… trải dài trong một thời gian dài từ thế kỷ XII cho đến nay và trong một không gian nhiều quốc gia nên có rất nhiều dị bản, nội dung không hề thống nhất. Khi biên soạn chúng tôi không dựa vào một bản nào từ đầu đến cuối nên có một vài nhân vật tên có thể giống bản này nhưng không giống bản kia. Nội dung cũng vậy, có thể nhiều hơn so với bản này và ít hơn so với bản kia. Chúng tôi chọn những nội dung cho là phù hợp với người Việt.